سنگ‌های ادراری یکی‌از شایع‌ترین و سومین بیماری شایع دستگاه‌ادراری می‌باشند. ارتباط میان سنگ‌های ادراری با رژیم‌غذایی به مقدار قابل‌توجهی شناخته‌شده، ولی مواردی ضدونقیض نیز در این زمینه موجود است. میان انواع سنگ‌های ادراری با مقدار موادغذایی و نوع رژیم‌غذایی، ارتباطی مستقیم وجود دارد.
یافته‌ها:
سنگ‌های ادراری موادی پلی‌کریستیالینی هستند که دارای مقادیر کریستالوئید و ماتریکس‌آلی می‌باشند. تشکیل سنگ‌های ادراری نیاز به ادرار فوق‌اشباع دارد که این حالت بستگی بهPH ادراری و قدرت‌یونی غلظت موادمحلول و ترکیب ادرار داشته و نسبت به ادراراسیدی در صبح تا ادرار کاملاً قلیایی پس‌از هر وعده غذایی متفاوت است. عوامل مؤثر درتشکیل سنگ‌های ادراری شامل کریستالوری، عادتهایغذایی، شغل، آب‌وهوا، ژنتیک، مهارکننده‌های جذب از روده‌ها و مهارکنندگی‌های اوره‌آز هستند. جالب است بدانیم که شیوع سنگ‌های‌ادراری درمردان حدود سه‌برابر بیشتر از زنان است و حدود ۱۰درصد از جمعیت جهان در طول‌عمر خود ابتلا به سنگ‌های ادراری را تجربه می‌کنند و به مقدار بسیارکمی و حدود ۵ درصد علت این بیماری ارثی بوده و بیشتر از عامل ژنتیک، عادتهایغذایی در بروز آن دخیل می‌باشند.
ازجمله مواردی که عادتهایغذایی در تشکیل آن تاثیرگذار است، سنگ‌های حاوی اگزالات هستند. در پژوهش‌ها گزارش‌شده که رژیم‌غذایی با مایعات‌کم و پروتئین زیاد همراه با مصرف‌الکل، خطر تشکیل این نوع سنگ‌ها را افزایش می‌دهد.
انواع سنگ‌های‌کلیه:
سنگ اگزالاتی، سنگ‌فسفاتی، سنگ‌کلسیمی و سنگ‌سیستئنی از انواع سنگ‌هایی هستند که در آزمایشات و بررسی‌های انجام‌شده مشاهده شده‌اند، البته سنگ‌کلیه کلسیمی شایع‌تر از مابقی سنگ‌ها می‌باشد. شیوع این نوع سنگ حدود ۸۰ تا ۸۵ درصد است، سنگ‌های کلسیمی اغلب به‌صورت نمک‌های کلسیمی هستند که این کلسیم ممکن‌است بیش‌از مقدار لازم از روده جذب شود، ولی این بیماری‌ها به‌طورمعمول مربوط به استخوان و هورمون‌های مرتبط با آن است.
علت ایجاد سنگ‌های کلیه:
از جمله عوامل مؤثر که سبب ایجاد سنگ‌کلیه می‌شود،کم‌تحرکی، مصرف بیش‌ازحد شکر و نمک، افزایش‌کلسیم و اگزالات ادرار می‌باشد. مواردی که سبب کاهش سنگ‌کلیه می‌گردند، عبارتنداز نوشیدن آب به‌مقدار کافی، مصرف‌نمک و شکر به‌مقدارکم، مصرف آجیل و سبزیجاتی مانند اسفناج و توت‌فرنگی به‌مقدار کافی که استفاده بیش‌ازحد ازاین مواد سبب ایجاد سنگ اگزالاتی می‌شود و افزایش تحرک. اگر به سنگ‌کلیه مبتلا شدیم، راه‌های درمانی آن شامل است‌بر درمان‌های دارویی، سنگ‌شکنی برون و درون اندامی.
نحوه پیشگیری از مبتلاشدن به سنگ‌های کلیه:
در افرادی که قرص‌کلسیم جهت پوکی‌استخوان استفاده می‌کنند، اگر همراه غذا باشد، معمولاً مشکلاتی ایجاد نمی‌کند. به‌طور کلی بهتر است از قرص کلسیم‌سیترات استفاده شود تا احتمال تشکیل سنگ‌کلیه کاهش‌یابد.
ازجمله اقدامات دیگر میتوان به کاهش پتاسیم رژیم‌غذایی اشاره نمود که سبب افزایش ترشح‌کلسیم در ادرار گشته و خطر تشکیل سنگ را بیشتر می‌کند. کمبود ویتامینA به‌عنوان یکی از عوامل خطرساز سنگ‌های ادراری است. در برخی از پژوهش‌ها مقدار زیاد ویتامینC به‌عنوان عامل خطر تشکیل سنگ‌های ادراری گزارش‌شده است، به‌طوری‌که مصرف دوز بالای دو گرم ویتامینC در روز موجب افزایش اگزالات‌شده که سبب ایجاد سنگ‌کلیه می‌گردد اما کم مصرف‌نمودن آن تاکنون خطر مبتلاشدن به سنگ‌های اگزالاتی را کاهش نداده‌است. باتوجه به بررسی و پژوهش‌های انجام‌شده، مصرف‌قهوه با کاهش‌خطر ایجادسنگ همراه بوده و نوشیدن مواد حاوی کربنات سبب افزایش آن می‌شود. یافته‌ها در ارتباط با چای متفاوت است و بررسی‌ها و پژوهش‌های انجام‌شده نشان‌می‌دهد که مصرف انواع چای، قهوه، نوشیدنی‌های‌الکلی با کاهش ایجاد خطرهمراه می‌باشد.
نتیجه‌گیری: برای پیشگیری از ابتلا به سنگ‌های‌کلیوی راه‌های ساده‌ای ازجمله تصحیح عادات‌غذایی، نوشیدن آب فراوان، پیاده‌روی و ... وجود دارد و به‌راحتی میتوان از تشکیل سنگ‌کلیه پیشگیری نمود.
دکتر مصطفی نوروزی (دانشیار علوم تغذیه) - محمد مسعود محمودی (کارشناس پرستاری)
منبع : www.pezeshkyemrooz.com
